Panel discussie: Hoe lossen we de grootste groei-uitdagingen van het tech ecosysteem op?

Als onderdeel van KickstartNL hebben we een panel van experts bijeengebracht om twee van de grootste groei-uitdagingen voor het Nederlandse ecosysteem van tech-start-ups te bespreken: toegang tot talent en toegang tot kapitaal. De grote vraag is: voelen politieke partijen de urgentie om nu te handelen en een toekomstbestendig ecosysteem op te bouwen? Onderdeel van het panel waren: 

Constantijn van Oranje-Nassau (moderator) (special envoy van Techleap.nl)
Hilde Palland (CDA-woordvoerder arbeidsmarkt en mededinging)
Jan Middendorp (VVD-woordvoerder digitalisering en overheid)
Jelle Prins (ondernemer en o.a. oprichter van investeerders collectief Operator Exchange)
Diane Janknegt (oprichter van EdTech-bedrijf Wizenoze)

Toegang tot talent is een van de belangrijkste uitdagingen voor startups in Nederland. Het wereldwijde tech-ecosysteem is zeer concurrerend en Nederlandse bedrijven voeren een constante strijd om toptalent aan te trekken. "Het is niet gemakkelijk om in Nederland echt hoogopgeleide werknemers te vinden", legt Diane uit. "Londen staat in vergelijking bekend als hét centrum voor ondernemerschap en technologie - die PR is gigantisch. Buitenlands talent komt vaak naar een land vanwege de universiteiten. Het Verenigd Koninkrijk heeft Oxford, Cambridge, en ook zeer goede technische hogescholen en universiteiten. Voor het Verenigd Koninkrijk is het relatief eenvoudig om buitenlands talent aan te trekken, maar ik denk dat er stappen te zetten zijn om Nederland aantrekkelijker te maken voor nationaal en internationaal talent."

Wat kunnen we dan doen als Nederland? Hilde gelooft dat het enorme voordelen zou opleveren voor het ecosysteem als technologie op een jongere leeftijd in het nationale curriculum zou worden geïntroduceerd. "Ik denk dat er in het onderwijs meer tech op het lager en middelbaar onderwijs in het curriculum moet zitten, zoals de basisschool en daarboven", zegt ze. "We hebben een gebrek aan divers technisch talent, maar we hebben ook een tekort aan leerkrachten. Ik denk dat we stappen moeten ondernemen om hybride carrières mogelijk te maken voor mensen in de technologie-industrie, zodat ze naast hun werk ook les kunnen geven en jongeren kunnen opleiden." Ze wijst op de impact van TechGrounds in Amsterdam, dat toegankelijk technisch onderwijs biedt aan studenten, met een focus op vrouwen en culturele diversiteit. Een suggestie zou zijn om initiatieven als TechGrounds en Tekkieworden uit te breiden, zodat deze ook in andere steden in Nederland beschikbaar zijn.

Als de ene kant van het debat gaat over het aantrekken van jong talent richting tech, dan gaat de andere kant over het aantrekken van talent nadat ze hun opleiding hebben afgerond. "Het komt uiteindelijk hierop neer: kunnen we de allerbeste mensen naar Nederland halen?", zegt Jelle. "Als je een bedrijf hebt, wil je de beste 1% inhuren." Om te concurreren met bedrijven als Google bij het aantrekken van talent, bieden start-ups aandelenpakketten aan. Hij gelooft dat sommige fiscale regels in Nederland toptalent ontmoedigen om naar Nederlandse bedrijven te komen. Als een bedrijf bijvoorbeeld aandelen aanbiedt als onderdeel van een ‘equity package’, betaal je over die aandelen vermogensbelasting, zelfs als de aandelen in principe monopoliegeld zijn. 

Het is te vergelijken met de belasting die Nederland heft over aandelenopties, waarbij belasting geheven wordt over het verschil tussen wat je betaalt en de geschatte waarde van de aandelen. Als gevolg daarvan kiezen veel mensen ervoor om die opties niet uit te oefenen als ze een bedrijf als Uber verlaten, simpelweg omdat ze zich de belasting niet kunnen veroorloven. 

"We kunnen vrij concreet aantonen dat als je die aandelen zou belasten op het moment dat ze liquide zijn en niet als ze illiquide zijn, we in Nederland veel meer tech-investeerders zouden hebben die kunnen investeren in nieuwe bedrijven. Het zou het ecosysteem een kickstart geven. We hebben de overheid gevraagd om te kijken naar de mogelijkheden met betrekking tot aandelenopties", zegt Hilde, "en om internationale ecosystemen te vergelijken en te bekijken wat in Nederland kan worden ingezet."

Diane wijst er ook op dat een grotere inzet voor diversiteit een veel grotere talentenpool voor start-ups als resultaat zou hebben. "We moeten investeerders ondersteunen om te investeren in diversiteit in de breedste zin van het woord", zegt ze. "Als je vanaf het begin een divers managementteam hebt, is het zeer waarschijnlijk dat ook de rest van het team diverser zal zijn. Dat vergroot de groep mensen die bij startups wil werken."

Beperkte toegang tot kapitaal, zowel op het gebied van financiën als expertise, is het andere grote probleem dat startups en scale-ups in het Nederlandse ecosysteem belemmert. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat ontwikkelt veelbelovende beleggingsinstrumenten waarmee bijvoorbeeld ook institutionele beleggers in die leemte kunnen stappen, maar er is nog een lange weg te gaan. Jelle stelt: “Nederland moet meer doen om een lokale 'cyclus van investeren, opbouwen en uitstappen' te stimuleren.” “Uiteindelijk wil je dat, als een bedrijf succesvol wordt, de lokale Nederlandse investeerders, oprichters en werknemers daarvan profiteren en herinvesteren in de lokale gemeenschap. Vanuit een pay-it-forward-mentaliteit", legt hij uit.  

"Het is belangrijk dat we ons realiseren dat de unicorns waar we zo trots op zijn, zoals Mollie, Messagebird en Adyen, hun kapitaal uit de VS halen. Wanneer ze succesvol worden, stroomt hun waarde niet ons ecosysteem in, maar uit."

Om investeringen in Nederlandse startups te stimuleren, stelt Jelle voor het belastingstelsel te wijzigen. Bijvoorbeeld door het uitstellen van belasting op de winst bij exit voor degenen die herinvesteren in nieuwe start-ups. En de invoer van een fiscale aftrekpost voor daarvoor in aanmerking komende startups, die hun maandelijkse belasting verlaagt door de aftrek van inkomstenbelasting en BTW. "Ik denk dat je helemaal gelijk hebt om erop te wijzen dat het belastingstelsel een rol speelt", zegt Jan. "Deze kapitaal discussie is een enorme kans voor Nederland. Als we het goed doen, kunnen we veel van de grote VC-beleggers zover krijgen dat ze Nederland gebruiken om voet aan de grond te krijgen in de Europese markt."

Jan ziet ook niet-traditionele investeringen als een levensvatbare bron van kapitaal voor startende ondernemers. "Niet-bancaire financieringsmogelijkheden vormen een enorme ruimte in de FinTech, die kapitaal kunnen bieden aan nieuwe bedrijven", legt hij uit. Zijn agenda is erop gericht om te zorgen dat toezichthouders rekening houden met deze nieuwe kapitaalbronnen en ervoor zorgen dat ze niet onnodig worden benadeeld door het huidige systeem. "Niets is zo lastig als de juiste regulering van innovatie, maar hier ligt een enorme kans. Slimme regelgeving kan onze digitale economie en samenleving een boost geven,” zegt hij.

Hilde geeft toe dat het huidige Nederlandse belastingstelsel "negatieve bijeffecten" heeft, maar ze benadrukt dat Nederland nooit hetzelfde belastingklimaat zal hebben als de VS. De regering bespreekt momenteel fiscale aanpassingen die een aantal van de door Jelle aangekaarte problemen zullen aanpakken. Het gebrek aan netwerk specialisatie in Nederland is een andere grote kwestie die op de agenda van de regering staat. 

Het gebrek aan investeringen is niet alleen te wijten aan het fiscale systeem, maar ook aan een verschil in mentaliteit. Traditionele bedrijven worden vervangen door innovatieve technologiebedrijven, met andere financieringsmodellen, die traditionele industrieën ontwrichten en nieuwe industrieën creëren. "Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn allemaal zeer actief in het stimuleren van deze sector, maar SpaceX en Tesla zijn niet het soort investeringen waar de Nederlandse overheid haar geld op inzet", stelt Jelle.

Diane is het ermee eens dat een mentaliteitsverandering een gunstige uitwerking zou hebben op het hele ecosysteem. Dat betekent niet noodzakelijkerwijs dat de torenhoge salarissen die door de grootste Amerikaanse bedrijven worden betaald, moeten worden geëvenaard. Het betekent echter wel dat er groter moet worden gedacht. "In Nederland hebben we vaak het gevoel dat die pakketten overdreven zijn," zegt ze, "maar als je een grote speler wilt zijn, moet je je ook  opstellen als een grote speler." 

We moeten groter durven denken in Nederland en profiteren van ons vermogen. We zouden de positie van toonaangevend innovatie-ecosysteem kunnen claimen, omdat er zoveel initiatieven zijn die hier de kans krijgen om zeer succesvol te zijn." Met die slotverklaring kwam het panel ten einde, met een duidelijke oproep tot actie en concrete suggesties waar politici de komende maanden mee aan de slag kunnen.